Ontdek het ambacht en win: duurzame ontwerpen van gerecycled materiaal

31 maart 2021, 19:00

Maker Eibert Draisma (eibertdraisma.nl)
Werkplaats Werkplaats van 186 m² op voormalig NDSM-terrein in Amsterdam-Noord
Techniek Experimenteren, hardsolderen, boren, knippen, lijmen, zagen, plakken, frezen, programmeren
Favoriete gereedschap ‘Mijn soldeerbout, daarmee soldeer ik alle elektronica, en de lasbrander waarmee ik de kandelaars maak.’

Out of the box

Out of the box denken. We zeggen het graag tegen elkaar, maar doen we het ook werkelijk? Eibert Draisma – ontwerper slash uitvinder slash geniaal knutselaar – wél. Hij kan niet anders, zo is hij nu eenmaal bekabeld. Het frappante is: dat out of the box denken doet Eibert het liefst binnen in zijn eigen box. Compleet afgesloten van de buitenwereld, op de voordeur na. Zijn studio – zónder ramen – bevindt zich op de voormalige NDSM-werf in Amsterdam-Noord. Waar vroeger mammoettankers van de helling rolden, bevindt zich nu een broedplaats waar talloze creatieven zijn neergestreken.

Wonderlijk Atelier

Zo ook creatieveling Eibert, in 2004. ‘Ik heb het atelier zelf gebouwd. Omdat er toen veel werd ingebroken, heb ik de ramen die ik had gekocht nooit geplaatst. Of ik uitzicht mis? Totaal niet, ik kom hier om te werken.’ Binnen stap je in een wondere wereld. Een wereld waar kaarsenhouders rinkelen als de kaars dreigt op te branden, wijnkaraffen fluiten als je er wijn uit schenkt en mechanische zangvogels Bohemian Rhapsody fluiten – want, waarom niet? Zijn speelse kijk leverde Eibert opdrachten op van grote namen als Philips, Booking.com, Heijmans, Madurodam, Praxis, Auping en Gemeente Amsterdam, daarnaast is hij als docent verbonden aan de Design Academy Eindhoven. Maar het liefst is hij in zijn atelier, waar hij naast ontwerpen ook workshops geeft.

“Als je elektronica leert beheersen als een taal, kun je er verhalen mee maken”

Gered van de sloop

Nieuwsgierigheid zat er al vroeg in bij Eibert. ‘Ik ben geboren in Zambia, waar mensen veel improviseren. Als iets kapot is, demonteren ze het, kijken wat stuk is en repareren het. Als kind haalde ik ook alles het liefst zo snel mogelijk uit elkaar – kijken hoe het werkte. Ik weet nog dat mijn ouders bij de brandweerauto die ze uit Nederland hadden laten overkomen, een briefje hadden gestopt: je mag hem uit elkaar halen, maar liever niet meteen. Dat onderzoekende heb ik altijd gehouden. Laatst heb ik nog een ouderwetse naaimachine van het groot vuil meegesleurd. Ik geniet ervan om te ontdekken hoe iets functioneert. Bovendien zitten er mooie onderdelen in waar ik weer iets anders mee kan maken. Als je kijkt naar het tempo waarmee onze grondstoffen opraken, kunnen we niet zo doorgaan. Door bestaande onderdelen te gebruiken kan ik sneller iets maken, zoals een schaal of kandelaar.’

LEES OOK:
Ontdek het ambacht: driedimensionale kunstbloemen

‘Dingen hoeven niet kapot te gaan. De Knipperfrotjes, mijn nachtlampjes, gaan nooit stuk. Ik vind het fijn om iets te maken waar ik levenslang garantie op kan geven.’ Beeld

‘Het lijkt me best handig als ik jou kan bellen door aan je te denken’

Tijdens zijn studie aan de Design Academy experimenteerde Eibert voor het eerst met elektronica. ‘Als je die leert beheersen als een taal, kun je er verhalen mee maken.’ De vondst waarmee hij doorbrak, was een pratend koffiezetapparaat. ‘Het roept je als de koffie klaar is. Later heb ik een tweedelig apparaat gemaakt. Douwe zet koffie in de keuken, Egbert staat in de woonkamer en begint te praten zodra hij van Douwe een radiografisch seintje krijgt dat er koffie is. Het is precies wat er tegenwoordig aan de hand is. Van telefoon tot thermostaat: steeds meer apparaten praten met ons, op een manier zoals wij communiceren. Hoe meer machines op ons lijken, hoe makkelijker we met ze kunnen omgaan.’ Ontwerper Eibert is gefascineerd door kunstmatige intelligentie. ‘De grens tussen de mens en zielloze objecten, tussen leven en dood, vervaagt. Dat vind ik mateloos interessant, het is evolutie. Van een neptand of pacemaker kijkt niemand meer op, maar een chip in je hersenen: dat vinden we nu nog eng. Toch komt er een moment dat een chip in je hoofd veel makkelijker is dan een mobieltje dat je steeds moet opladen. Ik denk dat zulke ontwikkelingen snel wennen. Het lijkt me best handig als ik jou kan bellen door aan je te denken.’

Het glasblazen gebeurt tot nu toe in Leerdam, het maken van de ledstrips en het assembleren van de Zeekomkommerlamp doet Eibert in zijn atelier. Maar binnenkort gaat zijn beroemde ontwerp in productie bij een fabrikant. ‘Als iets af is, wil ik weer wat anders maken.’ Beeld

Verstopte energie

Voorlopig is het nog niet zover en zitten we aan de lange rij werktafels, waarop nog zo’n vondst staat: Eiberts Battery Eaters, een familie ‘robotjes’ met paperclips als armen en benen en een printplaatje als romp. Meest opvallend: de knipperende ogen. ‘Ik stopte ooit nieuwe batterijen in het achterlicht van mijn fiets, en al na een week waren ze leeg. Hoe kan dat, dacht ik, zo veel energie verbruikt een ledlampje niet. Tot ik besefte: dat het licht niet brandt, betekent niet dat de batterij leeg is. Zo’n achterlicht is gewoon slecht ontworpen. In de batterijen bleek nog dertig procent energie te zitten. Toen heb ik alle lege batterijen in huis gecheckt: uit de afstandsbediening, de rookmelder, de klok… Ze hadden allemaal nog energie.

Bewust bezig zijn

Fabrikanten maken niet een zo goed mogelijk product, maar een zo goedkoop mogelijk product. Daar kan ik of heel boos om worden of ik kan er iets mee doen, bedacht ik.’ Op een zogenaamd lege batterij kunnen de oogjes van de Battery Eater tot wel twee jaar lang knipperen. ‘Het is een vriendelijke manier om mensen bewust te maken, niet om met het vingertje te wijzen. Ik heb ooit een brief gestuurd naar Gazelle: ik kan voor jullie fietslampen ontwerpen die batterijen volledig opgebruiken. Ze waren niet geïnteresseerd.’

De rasplamp, gemaakt van een kaasrasp en een paar vorken, is een van Eiberts lievelingsontwerpen. ‘Het laat zien hoe je met minimale materialen iets kunt maken met een sterke identiteit. Iedereen ziet er een wezentje in, en dan heeft ie nog niet eens ogen.’ Beeld

Zeekomkommerlampen

Een project dat momenteel veel tijd opslokt, zijn de Zeekomkommerlampen. ‘Ik werk veel samen met het Nationaal Glasmuseum in Leerdam. Een blaasdag daar is best kostbaar, dus toen er eens een halfuurtje over was vroeg ik mijn favoriete glasblazer naar zijn lievelingstechniek. Ken je het bellenblazen, vroeg hij. Je pakt een blaaspijp, verzamelt er wat glas aan en blaast een bel. Vervolgens pak je een lepel gesmolten glas en dat doe je óp die bel. Op de plek waar die klodder gesmolten glas komt, wordt de bel net wat heter. Als je dan opnieuw blaast, ontstaat er een bel vanuit de bel die je al had – een vrij makkelijke techniek.’

Ambacht = liefde

‘Een Zeekomkommerlamp, bedacht voor een expositie over zeeleven, oogt ingewikkeld, terwijl het in feite vrij simpel is. Dat wil je als ontwerper. Ik zag zo’n ballon van glas en dacht meteen aan een lamp. Achteraf zeiden de glasblazers: fuck, waarom hebben wij dat niet bedacht. Het ambachtelijke aspect vind ik heel belangrijk. Als je weet dat iemand bloed, zweet en tranen in een lamp heeft gestopt, ga je er veel respectvoller mee om. Je gaat ervan houden. Ambacht gaat over liefde.’

3x Typisch Eibert

‘Ik heb behoefte aan structuur, dus alles heeft een vaste plek, dat heb ik van mijn moeder geleerd. Ik houd van opruimen: de vloer leeg en spullen die ik niet gebruik weg. Alles wat ik nodig heb, kan ik met m’n ogen dicht pakken.’
‘Door mijn ontwerpen te personifiëren – met ogen, armpjes en voeten – gaan mensen zich ermee identificeren. Als een Battery Eater een arm verliest, vind je dat zielig. En praat jij elke ochtend met je koffiezetter, dan ga je ermee naar de ‘dokter’ om hem te laten repareren, alsof ie een huisgenoot is.’
‘Perfectie is voor mij een basisvoorwaarde. Zolang ik denk: mwoah, is het niet klaar en gaat het de deur niet uit. Mijn criterium is: op het moment dat ik iets eigenlijk niet meer wil verkopen, dán is het af. Zo werk ik het liefst, ik wil trots zijn op het resultaat.’

WIN! Een van Eiberts creaties

Beantwoord de vraag en maak kans op een Knipperfrotje van Eibert Draisma. Een wat? Een knipperfrotje, natuurlijk. Dit kunstzinnige robotje knippert zijn hele leven vrolijk op de achtergrond. Zo raak je er nooit op uitgekeken.

Elke maand kijken we binnen in de studio van een creatieveling.
Bekijk ze hier allemaal.