Ontdek het ambacht: kunstobjecten van natuurlijk vilt
De golven in de IJssel, de lijnen in de aarde, de rietpluim die wuift in de wind… Geïnspireerd door de natuur maakt Lilian van den Einden poëtische, heel persoonlijke objecten van vilt – met behulp van wol, water, zeep en spierkracht.
Maker Lilian van den Einden (53) van Factor-Li Atelier
Werkplaats Gedeelde studio van 150 m2 in een voormalig belastingkantoor uit 1870 in Deventer
Techniek Vilten en borduren
Favoriete gereedschap ‘Mijn handen! Ik kan voelen hoe het vilt zich vormt onder mijn handen.’
Fan van vilt
Met een opa die mandenmaker was, een meubelmaker als vader en een moeder die zelf kleding naaide kun je rustig stellen dat werken met de handen Lilian van den Einden in het bloed zit. Uiteindelijk ben ik naar de modevakschool gegaan. Daar leer je kostuumnaaien; heel precies werk volgens een patroon. Niks voor mij, besefte ik al snel. Ik ben een creatief en wil onderweg dingen kunnen veranderen. Dat maakt het interessant.’ Vilt kwam in haar leven in 2008, toen ze een workshop vilten deed. Lilian was onmiddellijk hooked. ‘Ik leerde een sjaaltje maken, vrij braaf, maar ik vond het materiaal meteen geweldig.’
“Ik streef niet naar perfectie. Juist dat wat misgaat is voor mij het meest interessant”
Atelier
Lilians atelier bevindt zich in de historische binnenstad van Deventer. Maar als je niet weet waar het zit, loop je er zo voorbij. Wat eruitziet als een nauw steegje met een ijzeren poort, is in feite de toegang tot de werkplaats, die ze deelt met twee andere kunstenaars.
Diepte
Lilian is een structurenliefhebber. ‘Als ik buiten loop met de hond, kijk ik steevast naar de structuren in de natuur. De golven in de IJssel, de lijnen in de aarde, boombast, een rietpluim die wuift in de wind… Het kan van alles zijn. Daar maak ik dan foto’s van die ik gebruik ter inspiratie. Mijn ogen staan altijd op scherp. In de natuur klopt alles. Zelfs als er geen ruimte is, zoekt een boom een andere weg naar het licht. Dat diepere gevoel probeer ik te vertalen in mijn werk. En dan hoe eenvoudiger, hoe beter. Terug naar de essentie.’
Fluffy pluk wol
In vilten komen Lilians twee grote liefdes samen: natuurlijk materiaal en een eenvoudige techniek. ‘Ik blijf me verwonderen dat je van zo’n simpel materiaal als schapenwol zoiets moois kunt maken. Zo’n fluffy pluk wol, die door zo’n eenvoudig procedé een vaste stof wordt. Water, zeep en spierkracht – meer is het niet. De wol moet eerst gewassen en gekaard, uitgekamd worden. Hopelijk ruik je het nu niet, maar het kan enorm stinken.’ Ze pakt er een zakje bij. ‘Ruik maar, dit is verse wol.’ En inderdaad, er zit een sterke geur aan – niet per se vies, wel heel dierlijk: de geur van schaapskooi.
LEES OOK
Ontdek het ambacht: duurzame ontwerpen van gerecycled materiaal
Van wol naar vilt
‘Nadat de wol gewassen en gedroogd is, gaat het door de kaardmolen. Vervolgens verdeel ik de wol op mijn werktafel, laag voor laag bouw ik zo het werk op. Op een vel bubbeltjesplastic: dat zorgt voor wrijving en de wol hecht zich er niet aan. Dan sproei ik de wol nat met heet water met zeep en vervolgens ga ik rollen. Dankzij de hitte van het water gaan de vezels van de wol openstaan, door het afkoelen en de wrijving sluiten de vezels en grijpen ze in elkaar. Dan wordt het vilt.’
Kralen met eigen haar
Inspiratie haalt Lilian dus uit de natuur, de thema’s komen uit het leven, zoals openheid, geslotenheid, gelaagdheid en kwetsbaarheid. Het meest persoonlijke werk maakte ze in 2017, nadat bij Lilian borstkanker was geconstateerd. ‘Hoewel ik toen weinig energie had, bleek vilten uitermate geschikt om mijn gevoel in te leggen. Ik wist dat mijn haar zou uitvallen door de chemo en zocht een manier om dat geestelijk te verwerken. Tot ik besefte dat dat ook letterlijk kon. Dat werd Chain of feelings: een oversized kralenketting met vilten kralen waarop ik mijn haar heb vastgezet. Elke kraal representeert een gevoel van het hele proces waar ik doorheen ben gegaan. Voor mij heeft dat heel goed gewerkt.’
Zingeving
‘Het resultaat van mijn creaties kan ik niet van tevoren bedenken. Het ontstaat, en dat is wat mij heel erg aanspreekt. Ik stop er een intentie in en daarna laat ik een werk los. Het is mooi als mensen die intentie voelen. Op een expositie heb ik weleens bezoekers gehad die in tranen uitbarstten. Ik doe het niet met opzet, het is iets wat gebeurt. Dat mijn werk iemand raakt, is het grootste compliment. Het is de kracht van zacht. Er is zo veel hardheid in de wereld, mijn aandeel is om daar zachtheid in te brengen.’
3x Typisch Lilian
- ‘Ik ben weleens langs een wei met schapen gefietst en dacht: oh, wat een mooie wol. Toen heb ik aangebeld bij de boerderij. Het bleek een kudde te zijn die gebruikt werd om bordercollies te trainen. Het waren Drentse heideschapen, grote schapen met lange haren, daar kun je goed mee vilten. Nadat de schapen in het voorjaar geschoren waren, mocht ik terugkomen voor de wol.’
- ‘Niet elke wol is geschikt om te vilten. Dat heb ik moeten leren. Soms gebruik ik ruwe wol, maar dat is heel bewerkelijk; vaak gebruik ik zogeheten lontwol, daarmee kan ik meteen aan de slag.’
- Lilian geeft haar werk intrigerende namen als Connection, Inside Out en We are one, but not the same. Het is een indicatie voor wat ze met het vilt wil uitdrukken, ‘maar iemand mag zelf bepalen wat ie in mijn werk ziet. De een is heel geïnteresseerd in de techniek, de ander wil juist graag het verhaal erachter weten.’
Bron: vtwonen 04-2021 | Productie en tekst Bartjan Bouman | Fotografie Ernie Enkelaar
